TANZİMAT SONRASI YARGI REFORMU

“Tanzimat Sonrası Yargı Reformu” Konulu bu haftaki sohbetimizde Anadolu Üniversitesi
Araştırma Görevlisi Sertaç DEMİR yer aldı. Sayın DEMİR büyük bir ilgi ile dinlenen konuşmasında
özetle:
“Tanzimat öncesi Klasik Dönem olarak da bilinen süreçte Osmanlı Devleti İslam Devleti
olması sebebiyle de Şer’i Hukukun egemen olduğu İslam Hukuk Sisteminin uygulayıcısı olmuştur.
Bunun yanında kanun-ı kadim olarak da bilinen gelenekler yani örfi hukuk anlayışı da kendine yer
bulmuştur. 19. yüzyılın başlarında değişen dünya düzeni ve vatandaşlık algısı çok uluslu Osmanlı
Devletini de etkilemiş bu bağlamda, düzenlemeler adı verilen Tanzimat ile birlikte ilk başta hukuk ve
idare alanında reform süreci başlamıştır. Divan Teşkilatının kaldırılmasını takiben onun tavsiye ve
hazırlık niteliğindeki yasama fonksiyonu yerine getirmek üzere Heyet-i Vükela ve adli ve hukuki
alanlarda kanunlaştırma süreçlerini yürütecek, Meclis-i Vâlâ, Meclis-i Tanzimat, Şûrâ-yı Devlet,
Divân-ı Ahkâm-ı Adliye gibi günümüzde Danıştay ve Yargıtay görevi gören kurumlar ortaya
çıkmıştır. Bu süreçte ceza ve ticaret hukuku alanlarında düzenlemeler olmuş, kanunlar yapılmıştır. Bu
doğrultu da ilk başta ticaret mahkemeleri, ceza davalarına bakacak deâvi ve tahkik meclislerini ihtiva
eden Nizamiye mahkemeleri kurulmuş, bu durum 1876 yılında Anayasal sürece geçilmesiyle birlikte
karma mahkemeler Adliye Nezareti bünyesinde birleşmiş, Bidayet, Hukuk ve Ticaret mahkemeleri
olarak şekillenmiştir. Batı tesirine bir tepki olan milli anlayışın ürünü olarak Mecelle adı verilen ve
İslam Tarihinin derli toplu ilk Medeni Kanunu da ortaya çıkmıştır.
1917 yılındaki Hukuk-ı Aile kararnamesi ise Osmanlı Yargı Reformuna yönelik çalışmaların
son halkası olmuştur. Bütün bu çabalar Cumhuriyet dönemindeki adli ve hukuki reformlar için de alt
yapı teşkil etmiş, bundan sonraki adımlar da bir bakıma tamamlayıcı olmuştur.” Dedi.
Konuklar tarafından ilgiyle takip edilen konuşmanın sonunda konuşmacıya çok sayıda sorulan
soru ve cevaplardan sonra, Eskişehir Türk Ocağı Şube Başkanı Prof. Dr. Nedim Ünal’ın konuşmacıya
şükran beratı takdimi ile program sona erdi.